Đã bao giờ bạn cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi, thậm chí là mất động lực mà lại không biết nguyên nhân vì sao chưa? Đó là khi bạn cần chú ý hơn đến sức khỏe tinh thần đấy! Trong bài viết này, Gen Skill sẽ cùng bạn tìm hiểu sức khỏe tinh thần là gì và làm thế nào để chăm sóc sức khỏe tinh thần một cách hiệu quả.
1. Sức khỏe tinh thần là gì?
Sức khỏe tinh thần là một trạng thái khỏe mạnh toàn diện về mặt tâm lý và xã hội, cho phép mỗi cá nhân nhận ra tiềm năng của bản thân, có khả năng đối phó với những căng thẳng thông thường trong cuộc sống, làm việc hiệu quả và có những đóng góp ý nghĩa cho cộng đồng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sức khỏe tinh thần không chỉ là sự vắng mặt của bệnh tật mà là khi bạn cảm thấy an yên từ bên trong và có thể vận hành cuộc sống một cách tốt nhất.
Trên thực tế, sức khỏe thể chất và tinh thần có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, theo đó: Một cơ thể khỏe mạnh giúp tâm trí minh mẫn và một tinh thần tích cực lại hỗ trợ sức khỏe thể chất.
Ví dụ thực tế: Bạn vừa hoàn thành một bài thuyết trình quan trọng và cảm thấy hài lòng, tự tin. Đó là dấu hiệu của sức khỏe tinh thần tốt. Ngược lại, nếu bạn luôn lo lắng về điểm số hoặc mất ngủ vì áp lực, có thể bạn cần chăm sóc sức khỏe tinh thần nhiều hơn.
2. Vì sao chăm sóc sức khỏe tinh thần lại quan trọng?
Việc chủ động chăm sóc sức khỏe tinh thần cũng quan trọng không kém việc tập thể dục hay ăn uống lành mạnh. Nó là yếu tố nền tảng tác động đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của một sinh viên.
2.1. Nền tảng cho hiệu suất học tập và làm việc
Một tinh thần khỏe mạnh là điều kiện tiên quyết cho khả năng tập trung, ghi nhớ và tư duy sáng tạo. Khi bạn có một đời sống nội tâm ổn định, bạn có thể tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn, hoàn thành các bài tập một cách tốt nhất và đưa ra những ý tưởng đột phá trong các dự án nhóm. Ngược lại, sự lo âu và căng thẳng kéo dài sẽ làm suy giảm nghiêm trọng khả năng nhận thức của bạn.
2.2. Cải thiện chất lượng các mối quan hệ xã hội
Sức khỏe tâm lý tốt giúp bạn điều chỉnh cảm xúc tốt hơn, dễ dàng đồng cảm và giao tiếp một cách xây dựng với mọi người xung quanh. Bạn có thể xây dựng và duy trì những tình bạn bền chặt, giải quyết các mâu thuẫn một cách lành mạnh và cảm thấy được kết nối hơn với cộng đồng.
2.3. Tăng cường sức đề kháng và sức khỏe thể chất
Sức khỏe thể chất và tinh thần có mối liên hệ mật thiết không thể tách rời. Căng thẳng kinh niên có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, gây ra các vấn đề về tiêu hóa, tim mạch và làm trầm trọng thêm các bệnh lý có sẵn. Việc chăm sóc cho "tâm hồn" cũng chính là bạn đang bảo vệ cho cơ thể của mình.
2.4. Đưa ra các quyết định sáng suốt
Khi tâm trí bạn bình ổn và sáng suốt, bạn có khả năng phân tích vấn đề một cách logic và đưa ra những lựa chọn tốt hơn cho cuộc sống, từ việc chọn một công việc làm thêm, quyết định một hướng đi cho đồ án, cho đến việc xử lý các tình huống cá nhân phức tạp.
2.5. Xây dựng khả năng chống chọi
Cuộc sống không phải lúc nào cũng màu hồng. Thất bại trong học tập, những mối quan hệ tan vỡ hay áp lực tài chính là những điều khó tránh khỏi. Một tinh thần vững vàng sẽ giúp bạn có khả năng "đứng dậy" sau vấp ngã, học hỏi từ sai lầm và tiếp tục bước về phía trước một cách mạnh mẽ hơn.
3. Dấu hiệu khi sức khỏe tinh thần đang "kêu cứu"
Trên thực tế, rất nhiều bạn trẻ đang gặp những vấn đề liên quan đến sức khỏe tinh thần. Nếu bạn thấy bản thân thông qua một trong các dấu hiệu dưới đây, hãy quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe tinh thần của mình nhé.
Cảm thấy buồn bã, lo âu kéo dài mà không rõ lý do.
Mệt mỏi, thiếu động lực học tập hoặc làm việc.
Khó ngủ, ngủ không ngon, hoặc ngủ quá nhiều.
Thay đổi khẩu vị (ăn quá nhiều hoặc không muốn ăn).
Khó tập trung, hay cáu gắt với bạn bè, gia đình.
Lời khuyên: Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu này kéo dài từ 2 tuần trở lên, hãy chia sẻ với người thân, bạn bè hoặc tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ trong thời gian sớm nhất.
4. Top 5 bí kíp chăm sóc và cải thiện sức khỏe tinh thần
Việc cải thiện sức khỏe tinh thần là cả một hành trình dài. Do đó, bạn hãy bắt đầu bằng những thói quen nhỏ nhưng đầy sức mạnh sau đây.
4.1. Thực hành chánh niệm và sống cho hiện tại
Chánh niệm là nghệ thuật chú tâm trọn vẹn vào giây phút hiện tại mà không phán xét. Thay vì lo lắng về tương lai hay dằn vặt về quá khứ, hãy tập trung vào hơi thở, vào cảm giác của cơ thể. Bạn có thể bắt đầu bằng 5 phút thiền định mỗi ngày, hoặc đơn giản là tập trung hoàn toàn vào việc bạn đang làm, dù đó là ăn một bữa cơm hay đi dạo trong sân trường.
4.2. Nuôi dưỡng các kết nối xã hội chất lượng
Con người là sinh vật xã hội. Dành thời gian cho những người bạn tin tưởng, những người thực sự lắng nghe và ủng hộ bạn. Một cuộc trò chuyện sâu sắc, một cái ôm chân thành có sức mạnh chữa lành hơn bạn tưởng. Hãy ưu tiên chất lượng hơn số lượng trong các mối quan hệ của mình.
4.3. Dành thời gian cho sở thích và đam mê
Đừng để cuộc sống của bạn chỉ xoay quanh việc học. Hãy dành thời gian cho những hoạt động khiến bạn cảm thấy vui vẻ và được là chính mình, dù đó là đọc sách, chơi một loại nhạc cụ, vẽ tranh, hay chơi thể thao. Đây là cách bạn "sạc lại pin" cho tâm hồn mình.
4.4. Viết nhật ký và thực hành lòng biết ơn
Viết ra những suy nghĩ và cảm xúc của mình là một cách tuyệt vời để giải tỏa và tự thấu hiểu. Bên cạnh đó, hãy kết thúc mỗi ngày bằng việc viết ra 3 điều bạn cảm thấy biết ơn. Việc này giúp tái định hướng sự tập trung của bạn vào những điều tích cực trong cuộc sống.
4.5. Đừng ngần ngại tìm sự giúp đỡ
Nếu bạn cảm thấy quá tải, hãy nhớ rằng tìm kiếm sự giúp đỡ là một hành động của sức mạnh, không phải yếu đuối. Bạn có thể bắt đầu bằng việc trò chuyện với một người thân, một người bạn đáng tin cậy. Nếu tình hình không cải thiện, hãy tìm đến phòng tư vấn tâm lý của trường hoặc các chuyên gia tâm lý.
5. Mối liên hệ giữa sức khỏe thể chất và tinh thần
Sức khỏe thể chất và tinh thần là hai mặt của cùng một đồng xu, chúng tác động qua lại lẫn nhau một cách mạnh mẽ. Một cơ thể khỏe mạnh là nền tảng cho một tinh thần minh mẫn. Việc tập thể dục thường xuyên đã được khoa học chứng minh là có thể giải phóng endorphins - "hormone hạnh phúc", giúp giảm thiểu các triệu chứng lo âu và trầm cảm.
Tương tự, một chế độ ăn uống cân bằng và một giấc ngủ đủ giấc cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Ngược lại, như đã nói ở trên, một tinh thần bất ổn có thể tàn phá sức khỏe thể chất của bạn. Vì vậy, hãy chăm sóc cơ thể mình như cách bạn chăm sóc cho tâm hồn.
Lời khuyên: Bạn có thể bắt đầu bằng thói quen uống đủ nước (2 lít/ngày) và đi ngủ trước 11 giờ tối, để tăng cường cả sức khỏe thể chất và tinh thần.
6. Điều cần tránh khi chăm sóc sức khỏe tinh thần
Bạn biết không, dù việc chăm sóc sức khỏe tinh thần rất quan trọng. Thế nhưng, nhiều bạn trẻ vẫn thường mắc phải các sai lầm như sau:
Phớt lờ các dấu hiệu cảnh báo: Cho rằng "rồi mọi chuyện sẽ ổn thôi" và cố gắng chịu đựng một mình.
So sánh hành trình của mình với người khác: Mỗi người có một cuộc chiến riêng. Hãy tập trung vào quá trình của bản thân.
Tự "chữa bệnh" bằng các chất kích thích: Sử dụng rượu bia, thuốc lá để tạm thời quên đi nỗi buồn là một giải pháp cực kỳ tai hại.
Tin rằng mình phải luôn luôn tích cực: Cho phép bản thân được trải qua những cảm xúc tiêu cực như buồn bã, tức giận. Việc kìm nén chúng chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn.
Ngại ngùng khi tìm kiếm sự giúp đỡ: Cho rằng việc gặp chuyên gia tâm lý là dành cho người "có bệnh nặng".
7. Các câu hỏi thường gặp
Làm thế nào để cải thiện sức khỏe tinh thần?
Để cải thiện sức khỏe tinh thần, bạn hãy duy trì lối sống lành mạnh, thực hành thiền chánh niệm và xây dựng những mối quan hệ tích cực. Chẳng hạn, bạn nên ăn đủ chất, tập yoga 15 phút mỗi ngày và thiền 5 phút để giảm lo âu. Những thói quen này giúp bạn cân bằng tâm lý hiệu quả.
Những ai cần chú ý đến sức khỏe tinh thần?
Sức khỏe tinh thần cần thiết cho tất cả mọi người, đặc biệt là học sinh, sinh viên và người trẻ đối mặt với áp lực học tập, công việc. Bên cạnh đó, những ai trải qua thay đổi lớn như chuyển trường, bắt đầu việc làm cũng nên quan tâm. Chẳng hạn, sinh viên năm nhất rất dễ căng thẳng khi thích nghi môi trường mới.
Làm sao để nhận biết sức khỏe tinh thần đang có vấn đề?
Bạn có thể nhận biết sức khỏe tinh thần có vấn đề qua các dấu hiệu như buồn bã kéo dài, khó ngủ, hoặc thiếu động lực học tập. Ngoài ra, nếu bạn hay cáu gắt, khó tập trung, hoặc thay đổi thói quen ăn uống, đó cũng là tín hiệu cảnh báo.
Việc ghi nhật ký cảm xúc hàng ngày giúp bạn theo dõi tâm trạng. Nếu như các dấu hiệu trên vẫn kéo dài hơn 2 tuần, bạn hãy chia sẻ nhiều hơn với người thân hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn nhé.
Có nên tìm chuyên gia tâm lý khi sức khỏe tinh thần suy giảm?
Tìm chuyên gia tâm lý là lựa chọn thông minh nếu sức khỏe tinh thần của bạn bị kém đi, đặc biệt nếu bạn cảm thấy lo âu và trầm cảm kéo dài. Chuyên gia sẽ giúp bạn hiểu hơn về cảm xúc của bản thân cũng như đưa ra giải pháp hiệu quả giúp bạn cải thiện.
Làm thế nào để duy trì sức khỏe tinh thần lâu dài?
Để duy trì sức khỏe tinh thần lâu dài, bạn hãy xây dựng thói quen tích cực như tập thể dục, thiền và làm công việc yêu thích mỗi ngày. Chẳng hạn, bạn có thể đi bộ 20 phút, viết nhật ký hoặc nghe nhạc thư giãn sẽ giúp bạn cân bằng cảm xúc.
Tóm lại, sức khỏe tinh thần chính là chìa khóa để bạn học tập hiệu quả và tận hưởng cuộc sống. Do đó, mong rằng với những chia sẻ thực tế từ Gen Skill sẽ biết bạn biết cách chăm sóc sức khỏe tinh thần của bản thân một cách tốt hơn.
