Đã bao giờ bạn dành cả ngày trời để đọc một chương sách, highlight chi chít, nhưng đến cuối ngày lại không thể nhớ được những ý chính chưa? Đây là dấu hiệu của việc học hời hợt, chỉ ghi nhớ bề mặt mà không thực sự thấu hiểu. Đừng lo, trong bài viết này, Gen Skill sẽ giới thiệu đến bạn phương pháp Feynman, bí quyết giúp bạn ghi nhớ tốt hơn lên đến 10 lần.
1. Feynman technique là gì?
Feynman technique là một kỹ thuật học tập dựa trên nguyên tắc “giải thích đơn giản hóa” để hiểu và ghi nhớ kiến thức. Phương pháp này được đặt theo tên của nhà vật lý đoạt giải Nobel Richard Feynman - nhân vật được mệnh danh là "Người giải thích vĩ đại".
Theo đó, phương pháp Feynman là một mô hình tư duy và phương pháp học tập dựa trên một nguyên tắc cốt lõi: "Nếu bạn không thể giải thích một điều gì đó một cách đơn giản, thì thực ra bạn chưa hiểu nó đủ sâu". Nói theo cách khác, phương pháp này khuyến khích bạn giải thích một khái niệm phức tạp bằng ngôn ngữ đơn giản, như thể bạn đang dạy nó cho một đứa trẻ.
Để dễ hình dung về sự khác nhau giữa phương pháp học Feynman so với cách học thông thường, chúng ta hãy cùng xem qua một ví dụ đơn giản về cách giải thích cho khái niệm "lạm phát":
Cách học thông thường: Bạn đọc định nghĩa trong sách giáo khoa: "Lạm phát là sự tăng mức giá chung một cách liên tục của hàng hóa và dịch vụ theo thời gian và sự mất giá trị của một loại tiền tệ nào đó." ➪ Khá trừu tượng và khó nhớ.
Áp dụng phương pháp Feynman: Bạn sẽ thử giải thích nó như cho một đứa trẻ: "Tưởng tượng năm ngoái 10,000 đồng mua được một ổ bánh mì. Nhưng năm nay, cũng 10,000 đồng đó chỉ mua được nửa ổ thôi. Đó chính là lạm phát, tức là tiền của mình bị mất giá, mua được ít đồ hơn xưa." ➪ Cách giải thích này cho thấy bạn đã thực sự hiểu rõ bản chất của vấn đề.
2. Lợi ích khi áp dụng kỹ thuật Feynman
Việc biến phương pháp học Feynman thành một thói quen sẽ mang lại những lợi ích vượt trội, giúp bạn không chỉ học tốt hơn mà còn tư duy sắc bén.
2.1. Giúp thấu hiểu kiến thức ở tầng sâu nhất
Đây là lợi ích cốt lõi. Thay vì chỉ ghi nhớ vẹt các định nghĩa và công thức, kỹ thuật này buộc bạn phải "vật lộn" với kiến thức, phân tích, tổng hợp và diễn đạt lại theo cách của riêng mình. Quá trình này giúp bạn nắm vững bản chất vấn đề, tạo ra các liên kết thần kinh mạnh mẽ và bền vững trong não bộ.
2.2. Nhanh chóng phát hiện ra những "lỗ hổng" kiến thức
Đây chính là sức mạnh của bước "giảng lại". Khi bạn cố gắng giải thích một vấn đề, bạn sẽ ngay lập tức nhận ra mình đang bị vấp ở đâu, phần nào mình còn mơ hồ hay chưa hiểu rõ. Việc xác định chính xác những điểm yếu này giúp bạn quay lại tài liệu và lấp đầy chúng một cách có chủ đích, thay vì học lại một cách lan man.
2.3. Cải thiện trí nhớ dài hạn một cách đáng kinh ngạc
Phương pháp Feynman về bản chất là một hình thức thực hành "chủ động gợi nhớ" cực kỳ hiệu quả. Theo các nhà khoa học nhận thức, việc nỗ lực truy xuất thông tin từ bộ não (như khi bạn cố gắng giải thích) củng cố trí nhớ tốt hơn rất nhiều so với việc chỉ đọc lại thông tin một cách thụ động.
2.4. Nâng cao kỹ năng giao tiếp và truyền đạt thông tin
Khi bạn có thể giải thích một chủ đề phức tạp một cách đơn giản, bạn không chỉ chứng tỏ mình hiểu sâu mà còn đang rèn luyện kỹ năng truyền đạt vô giá. Kỹ năng này cực kỳ quan trọng trong mọi lĩnh vực, từ việc thuyết trình trong lớp học, làm việc nhóm, cho đến việc trình bày ý tưởng với sếp trong tương lai.
3. Lộ trình 4 bước áp dụng phương pháp học Feynman
Bạn có thể áp dụng kỹ thuật này cho bất kỳ chủ đề nào, từ một công thức toán học, một sự kiện lịch sử cho đến một khái niệm triết học.
Bước 1: Chọn một khái niệm và nghiên cứu nó
Lấy một tờ giấy trắng, viết tên khái niệm hoặc chủ đề bạn muốn học lên trên cùng. Sau đó, hãy đọc, nghiên cứu và ghi chú lại tất cả những gì bạn biết và học được về chủ đề đó. Hãy đọc từ nhiều nguồn khác nhau để có một cái nhìn tổng quan.
Bước 2: Dạy (hoặc giả vờ dạy) nó cho người khác
Bây giờ, hãy giả vờ rằng bạn đang dạy lại chủ đề này cho một người hoàn toàn chưa biết gì, ví dụ như một học sinh lớp 6. Hãy giải thích nó bằng những ngôn từ đơn giản nhất, sử dụng các ví dụ, các phép ẩn dụ gần gũi. Tuyệt đối tránh sử dụng các thuật ngữ phức tạp hay sao chép nguyên văn định nghĩa từ sách vở.
Bước 3: Xác định lỗ hổng kiến thức và quay lại học
Trong quá trình "giảng bài" ở bước 2, chắc chắn sẽ có những lúc bạn cảm thấy ấp úng, khó diễn đạt hoặc nhận ra lời giải thích của mình còn phức tạp. Đây chính là những "lỗ hổng" kiến thức của bạn. Hãy đánh dấu chúng lại, sau đó quay trở lại tài liệu gốc (sách giáo khoa, bài giảng) để đọc và nghiên cứu lại cho đến khi bạn thực sự hiểu rõ.
Bước 4: Đơn giản hóa và kể một câu chuyện
Sau khi đã lấp đầy các lỗ hổng, hãy quay lại tờ giấy của bạn và viết lại toàn bộ lời giải thích một lần nữa. Lần này, hãy cố gắng làm cho nó súc tích hơn, đơn giản hơn và nếu có thể, hãy liên kết các ý tưởng lại với nhau thành một câu chuyện mạch lạc. Nếu có thể làm được điều này, xin chúc mừng, bạn đã thực sự làm chủ kiến thức đó.
4. Lộ trình 4 bước áp dụng phương pháp học Feynman
Phương pháp học Feynman không chỉ hữu ích trong học tập mà còn có thể áp dụng trong nhiều tình huống thực tế. Dưới đây là một số ví dụ:
Ôn thi: Thay vì đọc lại đề cương, hãy thử giải thích từng chương cho một người bạn chưa học môn đó.
Học một kỹ năng mới: Ví dụ, để học lập trình, hãy thử giải thích khái niệm "vòng lặp for" hoạt động như thế nào cho một người không biết code.
Chuẩn bị cho bài thuyết trình: Hãy trình bày thử nội dung cho một người không cùng chuyên ngành. Nếu họ hiểu, thì bài nói của bạn đã đủ rõ ràng.
Đọc sách hiệu quả: Sau khi đọc xong một chương sách, hãy gấp sách lại và tóm tắt lại những ý chính như thể bạn đang kể lại cho người khác nghe.
5. Những phương pháp học khác có thể áp dụng cùng với Feynman
Để gia tăng hiệu quả của việc học hỏi và tiếp thu thông tin mới, bạn có thể kết hợp kỹ thuật Feynman cùng với một số phương pháp học khác. Dưới đây là một số gợi ý dành cho bạn:
Sơ đồ tư duy: Sử dụng sơ đồ tư duy ở Bước 1 để hệ thống hóa kiến thức ban đầu. Sau đó, bạn hãy dùng phương pháp Feynman để kiểm tra sự thấu hiểu của bạn đối với từng nhánh trong sơ đồ.
Lặp lại ngắt quãng: Sau khi đã thực sự hiểu sâu một vấn đề nhờ Feynman, hãy tạo các flashcard (thẻ ghi nhớ) về nó và ôn tập bằng các ứng dụng như Anki để đưa kiến thức vào bộ nhớ dài hạn.
Kỹ thuật Pomodoro: Sử dụng các phiên Pomodoro 25 phút để thực hiện từng bước của kỹ thuật Feynman một cách tập trung và không bị gián đoạn.
6. Một số lưu ý khi sử dụng kỹ thuật Feynman
Để có thể áp dụng phương pháp học Feynman một cách hiệu quả nhất, bạn cần lưu ý một số điều sau:
Đừng bỏ qua Bước 3: Đây là bước quan trọng nhất, là trái tim của cả quá trình học. Việc nhận ra và lấp đầy lỗ hổng kiến thức mới thực sự giúp bạn tiến bộ.
Thực sự nói hoặc viết ra: Đừng chỉ nghĩ trong đầu. Hành động vật lý của việc nói hoặc viết sẽ buộc bạn phải đối mặt với sự thật về mức độ hiểu biết của mình.
Sự đơn giản là chìa khóa: Mục tiêu là loại bỏ sự phức tạp và thuật ngữ, không phải là cố gắng nghe có vẻ thông minh.
Kiên nhẫn: Phương pháp này có thể tốn nhiều thời gian hơn việc đọc thụ động lúc ban đầu, nhưng hiệu quả mà nó mang lại về lâu dài là vô giá.
7. Các câu hỏi thường gặp
Có nhất thiết phải cần một người thật để giảng bài không?
Không cần thiết lắm. Bạn có thể giảng bài cho một chiếc ghế trống, một con vịt cao su hoặc đơn giản là viết ra giấy như thể bạn đang viết thư cho một người bạn.
Phương pháp này có áp dụng được cho mọi môn học không?
Có, nó đặc biệt hiệu quả với các môn học đòi hỏi sự thấu hiểu các khái niệm trừu tượng và logic như Toán, Lý, Hóa, Kinh tế, Triết học. Đối với các môn đòi hỏi ghi nhớ nhiều dữ kiện như Lịch sử, nó giúp bạn liên kết các sự kiện thành một câu chuyện có ý nghĩa thay vì chỉ nhớ các mốc thời gian rời rạc.
Làm sao để biết mình đã hiểu rõ một khái niệm?
Nếu bạn có thể giải thích khái niệm đó bằng ngôn ngữ đơn giản, không cần nhìn tài liệu, và trả lời được các câu hỏi liên quan thì chứng minh rằng bạn đã hiểu rõ. Ví dụ, nếu bạn giải thích được “hiệu ứng nhà kính” như cách kể chuyện cho trẻ em thì chứng tỏ bạn đã nắm vững kiến thức về hiện tượng này.
Kỹ thuật Feynman có giúp sáng tạo hơn không?
Có. Khi bạn hiểu một vấn đề ở mức độ sâu sắc, bạn có thể dễ dàng nhìn ra các mối liên kết mới và áp dụng kiến thức đó vào các bối cảnh khác nhau, đây chính là nền tảng của sự sáng tạo.
Nếu vẫn không thể giải thích đơn giản được thì sao?
Điều đó có nghĩa là khái niệm bạn chọn vẫn còn quá lớn. Hãy thử chia nhỏ nó ra thành những phần còn nhỏ hơn nữa và áp dụng phương pháp Feynman cho từng phần một.
Phương pháp Feynman không chỉ là một kỹ thuật học tập, nó còn dạy chúng ta rằng thước đo thực sự của tri thức không phải là khả năng sử dụng những thuật ngữ phức tạp, mà là khả năng diễn đạt những ý tưởng vĩ đại một cách giản dị. Gen Skill tin rằng, bạn sẽ không chỉ nhớ tốt hơn, mà còn tư duy sâu sắc hơn và tìm thấy niềm vui thực sự trong hành trình chinh phục tri thức.
